Author: Nghi Bui

Trong Scratch, các phép toán sẽ gồm các nhóm chính:

1. Phép tính

Các khối lệnh này dùng để tính toán các giá trị và kết quả sẽ là một con số cụ thể. 

Ví dụ như:

Chúng ta có thể bỏ những khối phép tính này vào nhau để giải quyết những bài toán phức tạp hơn. Ví dụ như:

Các phép toán đặc biệt trong Scratch còn bao gồm chia lấy dư và làm tròn. 

Chia lấy dư là phép tính lấy phần dư còn lại của phép chia. Ví dụ như phép tính 9 chia 2, chúng ta sẽ có 4 và dư lại 1. Vậy kết quả của phép tính 9 chia 2 lấy dư là 1:

Làm tròn là phép tính bỏ phần dư còn lại của phép chia. Ví dụ như phép tính 16 chia 3, chúng ta sẽ có 5 và dư lại 1. Vậy kết quả của làm tròn phép tính 16 chia 3 là 5:

2. Lấy ngẫu nhiên

Khối lệnh này được sử dụng để chọn ngẫu nhiên một số từ () đến () được cho. Các bạn có thể tham khảo thêm từ bài blog Lấy ngẫu nhiên nhé.

3. So sánh

Các khối lệnh được dùng để so sánh các giá trị và kết quả sẽ là đúng hay sai.

Các phép so sánh thường được kết hợp với các khối điều khiển để đưa ra điều kiện cho các dự án. Ví dụ như, bạn Miu 3 tuổi và bạn Đốm 2 tuổi. Bạn Miu lớn hơn bạn Đốm nên bạn Miu là anh. Các bạn có thể xem thêm về khối lệnh điều kiện nếu thì tại đây.

4. Lô-gíc

Các khối lệnh lô-gíc thường được dùng kết hợp giữa các điều kiện và sau khi chương trình kiểm tra các phép toán sẽ đưa ra kết quả cuối cùng là đúng hay sai. Bên cạnh đấy, các phép toán lô-gíc sẽ đi cùng các khối điều khiển để đưa ra điều kiện cho các dự án.

a. Và

Với khối lệnh “Và”, chương trình sẽ kiểm tra kết quả của các điều kiện bên trong sau đó sẽ đưa ra kết quả chung giữa hai điều kiện ban đầu.

Ví dụ:

Một ví dụ khác đơn giản hơn: 

Mèo Miu đi chợ mua táo và chuối, nhưng bạn Chó Đốm lại nói “Mèo Miu mua táo và nho”. Như vậy bạn chó Đốm đã nói sai rồi.

Lưu ý: Khối lệnh “và” chỉ đưa ra kết quả đúng khi tất cả các điều kiện bên trong đều là đúng.

b. Hoặc

Với khối lệnh “Hoặc”, chương trình sẽ kiểm tra kết quả của các điều kiện bên trong sau đó sẽ đưa ra kết quả đúng nếu có một điều kiện đúng trong các điều kiện ban đầu.

Ví dụ:

Một ví dụ khác đơn giản hơn:

Mèo Miu đi chợ mua táo và chuối, nhưng bạn Chó Đốm lại nói “Mèo Miu mua nho hoặc chuối”. Như vậy bạn chó Đốm đã nói sai rồi bởi vì bạn Miu không mua nho.

Lưu ý: Khối lệnh “hoặc” chỉ đưa ra kết quả sai khi tất cả các điều kiện bên trong đều là sai.

c. Không phải

Khối lệnh “Không phải”, chương trình sẽ đưa ra kết quả cuối cùng ngược với kết quả của điều kiện.

Ví dụ:

Một ví dụ khác đơn giản hơn: 

Mèo Miu đi chợ mua táo và chuối, nhưng bạn Chó Đốm lại nói “Mèo Miu không phải mua nho”. Như vậy bạn chó Đốm đã nói đúng rồi bởi vì bạn Miu đã không mua nho.

5. Chuỗi kí tự

Các khối lệnh từ ngữ được dùng để thao tác với các “chuỗi ký tự” của từ ngữ hoặc có thể là giá trị số học. Chuỗi kí tự là một loạt các kí tự nối liền với nhau, ví dụ như “abcd” là một chuỗi ký tự được tạo thành từ các ký tự a, b, c, d.

a. Kết hợp 2 chuỗi

Khối lệnh được dùng để kết hợp hai chuỗi ký tự khác nhau lại thành một chuỗi ký tự. 

Ví dụ như:

b. Ký tự của chuỗi

Khối lệnh Ký tự của chuỗi được dùng để nhận về ký tự ở vị trí được chọn của một chuỗi. 

Ví dụ như:

c. Độ dài của 1 chuỗi

Khối lệnh độ dài của chuỗi sẽ cho ra kết quả là số ký tự có trong chuỗi. 

Ví dụ như:

d. Chuỗi có chứa ký tự

Khối lệnh chuỗi có chứa ký tự sẽ kiểm tra liệu trong một chuỗi có ký tự được chọn hay không và kết quả sẽ là đúng nếu như chuỗi có chứa ký tự hoặc sai nếu không chứa ký tự. 

Ví dụ:

Ngoài ra còn có các phép toán phức tạp hơn chúng ta sẽ được học trong các chương trình cấp 2 và cấp 3, các bạn hãy chờ đọc các bài viết khác nhé.

Lưu ý: Các phép toán sẽ có thể kết hợp với nhau để thực hiện các phép toán phức tạp hơn. Khi chạy chương trình, các phép toán sẽ được thực hiện theo thứ tự từ các khối trong cùng trước, các khối bên ngoài cùng sau. Ngoài ra, các giá trị điền vào của phép toán có thể là biến số.

Hãy cùng xem qua ví dụ sau:

Bước 1: Chương trình sẽ chạy các khối so sánh bên trong cùng trước (hai khối so sánh “lớn hơn” và “bé hơn”).

Bước 2: Chương trình sẽ chạy khối lệnh “và”, sau đó chạy khối lệnh so sánh “bằng”.

Bước 3: Chương trình sẽ tìm ra kết quả của cả khối lệnh “hoặc”.

— — —

STEAM for Vietnam Foundation là tổ chức phi lợi nhuận 501(c)(3) được thành lập tại Hoa Kỳ với sứ mệnh thúc đẩy các hoạt động liên quan tới giáo dục STEAM (Science — Khoa học, Technology — Công nghệ, Engineering — Kỹ thuật, Arts — Nghệ thuật, Mathematics — Toán học) tại Việt nam. STEAM for Vietnam được thành lập và vận hành bởi đội ngũ tình nguyện viên là du học sinh và chuyên gia người Việt trên khắp thế giới.

— — —

📧Email: hello@steamforvietnam.org

🌐Website: www.steamforvietnam.org

🌐Fanpage: STEAM for Vietnam

📺YouTube:  http://bit.ly/S4V_YT

🌐Zalo: Zalo Official

Cách tạo Khối của tôi

Bước 1: Chọn nhân vật bạn muốn tạo khối của tôi. 

Lưu ý: Khi tạo khối của tôi cho nhân vật nào thì chỉ nhân vật đó mới có thể sử dụng khối lệnh này.

Bước 2: Chọn nhóm lệnh Khối của tôi

Bước 3: Chọn Tạo một khối. Sau đó màn hình sẽ hiển thị hộp thoại:

Bước 4: Điền tên khối rồi nhấn nút OK.

STEAM for Vietnam sẽ có một bài viết chi tiết hơn về 3 lựa chọn phụ khi tạo khối

Kết quả:

Vậy Khối của tôi được sử dụng như thế nào?

Khối của tôi là một khối lệnh mới mà chúng ta tự tạo ra. Khối lệnh này được định nghĩa dựa trên những khối lệnh có sẵn trong Scratch. Ví dụ, khối lệnh Xuất hiện được định nghĩa là khi nhận vật sẽ xuất hiện ở chính giữa màn hình, có kích thước chính xác khi được tạo ra. Khi khối lệnh này được sử dụng ở chương trình chính (nối vào bên dưới khối lệnh sự kiện như Khi bấm vào lá cờ), chương trình sẽ chạy lần lượt tất cả các khối lệnh ở phần định nghĩa của khối lệnh này.

Khi ấn vào biểu tượng lá cờ, khối xuất hiện sẽ được gọi. Khi đó toàn bộ các khối lệnh bên trong khối xuất hiện sẽ chạy cho đến hết. Sau đấy mới quay trở về chạy tiếp khối nói “xin chào!” bên dưới khối xuất hiện. Thứ tự chạy cụ thể là: đi tới điểm chính giữa màn hình → đặt kích thước → hiện → nói xin chào.

Lưu ý: Khối lệnh của tôi chỉ chạy khi được chạy đến, nên các bạn nhớ sử dụng khối lệnh của tôi khi muốn sử dụng. Nếu không thì nó sẽ không chạy được.

Đây là đoạn chương trình giống như phần dùng khối lệnh xuất hiện ở trên, các khối lệnh cũng được chạy theo thứ tự cụ thể là: đi tới điểm chính giữa màn hình → đặt kích thước → hiện → nói xin chào.

Các bạn có thể thấy phần chương trình dùng khối lệnh xuất hiện nhìn rõ ràng và dễ hiểu hơn khi gọi chung các khối hành động. Đặc biệt khi tìm sắp xếp theo các khối của tôi, việc tìm bug sẽ được nhanh chóng và hiệu quả hơn.

— — —

STEAM for Vietnam Foundation là tổ chức phi lợi nhuận 501(c)(3) được thành lập tại Hoa Kỳ với sứ mệnh thúc đẩy các hoạt động liên quan tới giáo dục STEAM (Science — Khoa học, Technology — Công nghệ, Engineering — Kỹ thuật, Arts — Nghệ thuật, Mathematics — Toán học) tại Việt nam. STEAM for Vietnam được thành lập và vận hành bởi đội ngũ tình nguyện viên là du học sinh và chuyên gia người Việt trên khắp thế giới.

— — —

📧Email: hello@steamforvietnam.org

🌐Website: www.steamforvietnam.org

🌐Fanpage: STEAM for Vietnam

📺YouTube:  http://bit.ly/S4V_YT

🌐Zalo: Zalo Official

Bố cục màn hình của Scratch

1. Chuyển giữa code, trang phục và âm thanh của nhân vật đang chọn
2. Nhấn lá cờ màu xanh để bắt đầu trò chơi, nhấn nút màu đỏ để dừng trò chơi
3. Màn hình trò chơi
4. Balo có thể dùng để sử dụng lại các khối lệnh, nhân vật hoặc trang phục. Đọc thêm về cách sử dụng balo ở đây
5. Thông tin nhân vật đang chọn
6. Nhấn vào để lập trình phông nền

Màn hình code của nhân vật

1. Nhấn vào nút Code để xem code của nhân vật
2. Hình ảnh của nhân vật đang được lập trình
3. Danh sách các loại khối lệnh, khi nhấn vào 1 loại thì các khối lệnh thuộc loại đó sẽ được liệt kê trong phần danh sách các khối lệnh (4)
4. Danh sách các khối lệnh
5. Khu vực lập trình. Để hiểu rõ thứ tự thực hiện của các khối lệnh trong khu vực này, đọc bài viết sau.

Chi tiết về từng loại khối lệnh

1. Nhóm khối lệnh chuyển động:

Có thể dùng để lập trình nhân vật đi thẳng, xoay trái, phải, hoặc thay đổi tọa độ của nhân vật  (Hướng di chuyển trong Scratch)

2. Nhóm khối lệnh hiển thị: 

Có thể dùng để cho nhân vật ẩn/hiện; cho nhân vật nói hoặc nghĩ một câu nào đó; thay đổi trang phục; thay đổi phông nền trò chơi; thay đổi kích thước nhân vật (kích thước nhân vật được tính theo đơn vị phần trăm – %); thay đổi màu sắc nhân vật; hay thay đổi vị trí trước sau của các nhân vật trên màn hình (Lớp (Layer) trong Scratch | STEAM for Vietnam Blog)

3. Nhóm khối lệnh âm thanh: 

Có thể dùng để phát âm thanh, trong đó có 2 khối lệnh dễ nhầm lẫn với nhau là phát âm thanh đến hết và bắt đầu âm thanh (cách phân biệt 2 khối lệnh này)

4. Nhóm khối lệnh sự kiện: 

Có chưa một khối lệnh hay được sử dụng là khối Khi bấm vào lá cờ xanh. Những khối lệnh trong nhóm này được dùng để phát tin hoặc nhận tin để thực hiện các hành động tương ứng  (Bài viết liên quan: Bộ ba câu lệnh: Nhận và Phát tin, Phân biệt giữa “Phát tin” và “Phát tin và đợi” )

5. Nhóm khối lệnh điều khiển: 

Có thể dùng để thay đổi thứ tự thực hiện của các khối lệnh trong chương trình (Bài viết liên quan: Câu lệnh Nếu … thì …, Cách viết vòng lặp trong Scratch ).

Ngoài ra nhóm này còn có các khối lệnh giúp nhân bản nhân vật (Bài viết liên quan: Clone trong Scratch)

6. Nhóm khối lệnh cảm biến: 

Những khối lệnh trong nhóm này có thể nhận ra tín hiệu từ chuột hoặc bàn phím.Thường được dùng kết hợp với các khối lệnh trong nhóm khối lệnh điều khiển. Ngoài ra trong nhóm này còn có một số khối lệnh dùng để đếm giờ hoặc đặt câu hỏi và nhận câu trả lời từ người chơi

7. Nhóm khối lệnh các phép toán: 

Giúp thực hiện các phép toán trong Scratch (Bài viết liên quan: Các phép toán trong Scratch, Lấy ngẫu nhiên trong Scratch).

8. Nhóm khối lệnh các biến số: 

Bao gồm những chức năng có liên quan đến biến số và danh sách (Bài viết liên quan: Biến số trong Scratch, Giới thiệu chung về danh sách, Phân loại và hướng dẫn tạo danh sách, Mô phỏng vật ném xiên trong Scratch, Các khối lệnh khác với danh sách).

9. Phần Khối của tôi 

Bài viết liên quan: Cách sử dụng khối của tôi

Trang phục của nhân vật

1. Nhấn vào nút Trang phục để xem các trang phục của nhân vật
2. Danh sách các trang phục của nhân vật. Khi nhấn vào 1 trang phục thì trang phục đó sẽ được hiện ra ở phần chỉnh sửa trang phục (3) nằm bên phải 
3. Phần chỉnh sửa trang phục (Bài viết liên quan: Công cụ vẽ hình trong Scratch) 

Những bài Scratch Blog hướng dẫn cách sử dụng chức năng trang phục:

Chọn trang phục có sẵn trong thư viện của Scratch

Vẽ trang phục sử dụng công cụ vẽ cung cấp bởi Scratch

Chọn một trang phục ngẫu nhiên

Tải trang phục lên từ máy tính

Tạo trang phục sử dụng camera máy tính

Quản lý trang phục

Âm thanh của nhân vật

1. Nhấn vào nút Âm thanh để xem các âm thanh của nhân vật
2. Danh sách các âm thanh của nhân vật. Khi nhấn vào 1 âm thanh thì âm thanh đó sẽ được hiện ra ở phần chỉnh sửa âm thanh (3) nằm bên phải 
3. Phần chỉnh sửa âm thanh. Cách để thu âm trong Scratch.

Ở ngoài thực tế, hướng đi của bóng sau khi chạm vật cản có thể chịu ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố khác nhau. Tuy nhiên, để chương trình không trở nên phức tạp, trong bài này, chúng ta sẽ chỉ cho hướng đi của bóng chịu ảnh hưởng của góc mà bóng bay đến thanh đỡ

Góc là gì

Góc là hình gồm 2 tia chung gốc.

Đơn vị của góc là độ. Người ta quy ước 1 tên gọi của một số góc cùng với độ lớn của nó như góc bẹt (góc tạo bởi 2 tia đối nhau) có độ lớn 180 độ, góc vuông (góc tạo bởi 2 tia đối xứng nhau) có độ lớn 90 độ

Để đọc kĩ hơn về góc, các bạn có thể tham khảo sách giáo khoa Toán lớp 6.

Mô phỏng hướng bay của quả bóng

Để mô phỏng việc quả bóng bật ra sau khi chạm vật cản, chúng ta sẽ cố gắng làm cho hướng bóng bay ra khỏi vật cản đối xứng với hướng bóng bay tới vật cản qua phương thẳng đứng. 

Ví dụ trong hình dưới, góc tạo bởi hướng bóng bay tới và phương thẳng đứng và góc tạo bởi hướng bóng bật ngược lại và phương thẳng đứng là 2 góc đối xứng nhau.

Chúng ta có thể tưởng tượng 2 góc đối xứng bằng cách xem đường ở giữa như gáy của quyển vở. Khi gập quyển vở lại, nếu 2 đường trùng khít với nhau thì có nghĩa là 2 đường đó cùng với gáy trang vở tạo ra 2 góc đối xứng.

Các bạn có thể chơi thử trò chơi này để hiểu hơn về khái niệm trên.

Công thức tính góc bóng bật ngược lại từ góc bay đến của bóng

Do góc bay đến của bóng và góc xanh lá gộp lại tạo thành một góc bẹt, nên ta có

Góc xanh lá + Góc bay đến của bóng = 180

Điều này tương đương với Góc xanh lá = 180 – Góc bay đến của bóng (1)

Ngoài ra, do góc bóng bật ngược lại và góc xanh lá đối xứng nhau qua phương thẳng đứng, ta có Góc bật ngược lại = Góc xanh lá (2)

Kết hợp ý (1) và (2), chúng ta suy ra được Góc bật ngược lại = 180 – Góc bay đến của bóng

Viết chương trình trên Scratch

Từ công thức trên, chúng ta có thể viết phần định nghĩa khi chạm thanh đỡ của bóng như sau:

Sửa lỗi

Sau khi thêm khối lệnh trên vào bóng, bóng có thể bị lỗi như hình dưới đây:

Giải thích nguyên nhân lỗi: Trong trường hợp đặc biệt này, khi bóng đập sâu xuống thanh đỡ ở một góc nhất định, dù đổi hướng và di chuyển thì bóng vẫn chưa vượt ra hẳn và vẫn chạm vào một phần thanh đỡ. Khi đó bóng lại tiếp tục đổi hướng và di chuyển, cứ lặp lại liên tục như thế nên bóng chạy giật trên thanh đỡ. 

Mong muốn của chúng ta là khi bóng đập vào thanh đỡ thì bật lên luôn. Để làm như vậy thì sau khi đổi hướng chúng ta phải cho bóng tiếp tục di chuyển đến khi không còn chạm vào thanh đỡ nữa. Để làm điều đó, chúng ta thay đổi chương trình của bật lại khi chạm thanh đỡ thành như sau:

Và thế là chúng ta đã mô phỏng việc bóng bật ra sau khi chạm thanh đỡ thành công! Để xem chi tiết hơn về cách bóng được lập trình, tham khảo ở đây

— — —

STEAM for Vietnam Foundation là tổ chức phi lợi nhuận 501(c)(3) được thành lập tại Hoa Kỳ với sứ mệnh thúc đẩy các hoạt động liên quan tới giáo dục STEAM (Science — Khoa học, Technology — Công nghệ, Engineering — Kỹ thuật, Arts — Nghệ thuật, Mathematics — Toán học) tại Việt nam. STEAM for Vietnam được thành lập và vận hành bởi đội ngũ tình nguyện viên là du học sinh và chuyên gia người Việt trên khắp thế giới.

— — —

📧Email: hello@steamforvietnam.org

🌐Website: www.steamforvietnam.org

🌐Fanpage: STEAM for Vietnam

📺YouTube:  http://bit.ly/S4V_YT

🌐Zalo: Zalo Official